Samenvatting gezondheidspsychologie 2018-2019

Deze samenvatting bevat alle slides, notities vanuit de lessen en aanvullingen met het boek. (100 pagina's)

Preview document (6 of 100 pages)

Gezondheidspsychologie
HOOFDSTUK 1: WAT IS GEZONDHEID?
Examen:
Kennis/ inzicht/ toepassing: Leer ook exacte dingen! Zoals cijfers, namen…
Schriftelijk:
Meerkeuzevragen (met giscorrectie)
Open vragen (3à4 vragen: kennis, getallen…)
Meerkeuze toelichten
Stellingen
Bv. Stress kan ziektes veroorzaken: mee eens of oneens onderbouwen adhv wat je gezien hebt
Casus: Een casusvraag over 1 vd thema’s, waarbij je linken moet kunnen leggen over heel de cursus
Vlaming eet slecht en beweegt te weinig
Volgens onderzoek is de beweging aan het verbeteren. Het wetenschappelijk instituut voor
volksgezondheid bevraagt om de 5 j 10000 burgers.
Verlaag de kans op kanker met 30% via deze 12 tips -> wees kritisch bij zo’n stellingen 5 frappante cijfers over ons eetgedrag en wat eraan te doen
-
Amper 9% eet voldoende fruit
97-99% haalt de dagelijkse norm voor groenten niet
73% drinkt niet voldoende water per dag
45% heeft een te hoge BMI
60% van de ouderen in het ziekenhuis kan ondervoed zijn

LEERDOELEN
wat bedoelen we met gezondheid en hechten we allemaal dezelfde betekenis aan dit woord?
welke verschillende opvattingen bestaan er over gezondheid?
wat is gezondheidspsychologie? 1.1. Wat is gezondheidspyschologie?

-
Ψ = het wetenschappelijk onderzoek naar mentale, psychosociale & biologische processen &
gedragsmatig functioneren
tools = systematische observatie en zelfrapportage
via empirische methoden: om hypothesen empirisch te toetsen uitgangspunt van de gezondheidspsychologie: het bio psycho sociaal model:
geïntegreerde benadering voor de assessment van:
 biologische/fysiologische factoren
 psychologische/gedragsmatige factoren
 sociale/omgevingsfactoren

die bijdragen aan gezondheid en ziekte
Doel gezondheidspsychologie: inzicht krijgen in die bio-psychosociale factoren die bijdragen aan:
1. de bevordering en het in stand houden van de gezondheid
2. verbeteren van de gezondheidszorg en het gezondheidsbeleid
3. de preventie en de behandeling van ziekten
4. de oorzaken van ziekten (wat zijn kwetsbaarheids- of risicofactoren)

DEFINIERING GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE (aanvulling)
ontstaan eind jaren 70
definitie als zelfstandige divisie (een wetenschap op zich) binnen de American Psychological Association
(APA)
definitie naar Matarazzo (Maes)
“een velddiscipline van de psychologie die zich richt op de somatische gezondheidszorg en die een
wetenschappelijke en professionele bijdrage levert tot de studie en de begeleiding van gezondheids- en
ziektegedrag en van hulpverlenend gedrag in verband met lichamelijke gezondheid en ziekte” belangrijke uitgangspunten
relatie tssn gedrag en lichamelijke gezondheid en ziekte (vs. geestelijke GZ)
het is binnen de gezondheidspsychologie heel belangrijk dat we ook kijken vanuit de gedragscomponent
naar ziekte en gezondheid
ziekte en gezondheid wordt niet benaderd vanuit de sfeer van het abnormale, psychopathologische
gedrag (vs. klinische psychologie)
niet enkel gericht op ziekte-, ook op gezondheidsgedrag (preventie, diagnose en behandeling)
een zelfstandige deeldiscipline van de psychologie (vs. een medische hulpwetenschap: medische
psychologie) Gezondheidspsychologie en andere terreinen
ontstaan uit verschillende terreinen binnen de sociale wetenschappen (modellen en theorieën
overgenomen uit o.a. sociale, klinische en cognitieve psychologie, het behaviorisme)
wordt gecombineerd met andere wetenschappen (GHwetenschappen, sociale wetenschappen,
geneeskunde) → multidisciplinair team
verschilpunten met andere disciplines (methoden van beoordeling, onderzoek, behandeling en
interventie) MEDISCHE PSYCHOLOGIE
gebaseerd op het medisch model: ‘normale’ gezondheid herstellen
Een probleem is een symptoom van een achterliggend lichamelijk gebrek. Door het gebrek weg te nemen
kan het symptoom verdwijnen en kan de patiënt weer gezond worden.
De medische psychologie heeft minder aandacht voor de individuele verschillen.
gezondheid en ziekte vanuit biologische basis bekeken (GP: een holistischere benadering kijkt naar veel
meer: bio-psycho-sociale factoren)
medische hulpwetenschap (GP: zelfstandige deeldiscipline) PSYCHOSOMATISCHE GENEESKUNDE (HUIDIGE)
houdt zich bezig met gemengde psychologische, sociale en biologische verklaringen van ziekten
ziekten die hier bestudeerd worden, worden vaak ‘psychofysiologisch’ genoemd → psychologische
factoren zijn van invloed op deze ziekten (vooral als een lichamelijke oorzaak voor een aandoening
ontbreekt, verondersteld men dat geestelijke processen een rol spelen) GEDRAGSGENEESKUNDE
interdisciplinair gebied
maakt gebruik van diverse gedragswetenschappen (psychologie, sociologie, gezondheidsonderwijs,...)
een ziekte is een verkeerd aangeleerd gedrag
ontstond ongeveer samen met GP (1970)
focus op de ontwikkeling en integratie van gedragsmatige en biomedische kennis en technieken, relevant
voor ziekte en gezondheid
gedrag is het resultaat van een leerproces. Het is dus mogelijk om slechte gewoonten af te leren en
goede daarvoor in de plaats aan te leren. Daardoor kan de patiënt weer gezond worden.
toepassing van behavioristische principes op preventie, behandeling, revalidatie MEDISCHE SOCIOLOGIE
benadert gezondheid en ziekte o.b.v. verschillen in sociale factoren
bv. Opleiding, je socio-economische status, netwerk waarop je kan terugvallen,… zijn van invloed op je
gezondheid
hanteert brede benadering van het individu bv. rol van familie, verwantschap, cultuur 1.1.1. Verband tussen psychologie en gezondheid
- gezondheidspsychologie draagt bij aan het beleid rond gezondheid
- oorzaken van ziektes, risicofactoren, kwetsbaarheidsfactoren
… zie opname

1.2 VERANDERENDE PERSPECTIEVEN
wat versta jij onder gezondheid?
Je perspectief op gezondheid zal veranderen gedurende je leven. Het kan veranderen binnen het individu,
verschillen tussen cultuur, leeftijd, sociale klasse waarin men leeft
Het heeft een persoonlijke component en maatschappelijke component…. (tijd waarin we leven: denk
maar aan een maand zonder alcohol dat vroeger niet bestond)
Verschillende opvattingen leiden tot verschillende modellen

1.2.1 MODELLEN VAN GEZONDHEID
Vroeger keek men vanuit het biomedisch ziektemodel
 objectieve feiten
 directe, causale relatie : bv. Virus in jou en daarom hang je boven de wc
maar niet elk individu reageert hetzelfde, daarom is dit model niet volledig genoeg
geëvolueerd naar biopsychosociale ziektemodel
 we kijken nog steeds naar achterliggende organische oorzaken
 maar ook aandacht voor unieke, individuele reactie
1.2.2 GEDRAG EN GEZONDHEID

Niet van buiten leren! Wel de uitleg
kanker van plaats 8 naar 1 geëvolueerd (omdat: mensen sterven minder aan infectieziektes, worden
ouder en dan komt kanker meer voor, door ouder te worden ook meer kans om ons ongezonder te
gedragen sigaretten, vuile lucht, dichter bij elkaar gaan wonen)
we zijn meer geëvolueerd van infectieziektes naar chronische ziektes (dit door medicatie, vaccinatie en
hygiëne)
Voor diabetes zien we een verdubbeling van het aantal gevallen: allemaal door onze levensstijl en gedrag

van Infectie ziekten naar Chronische Ziektes
Dit vereist veel aandacht voor psychosociale factoren en gedrag (preventie en behandeling) 1.3 PERSPECTIEVEN OP GEZONDHEID
Door de vergrijzing dwingt men ons op een andere manier naar gezondheid te gaan kijken, mensen zijn veel
mondiger geworden en er zijn ook veel alternatieve therapieën.

1.3.1 LEKENTHEORIEËN (niet profesionals)
Wat is gezondheid volgens:
antwoorden van ernstig zieken (Bauman)
 een overwegend gevoel van welzijn
 de afwezigheid van symptomen
 handelingen waartoe een persoon in staat is (bv. Bewegen)
tov gezonden
 gezondheidsgedrag (bv. Bewegen)

‘gezondheid’ wordt anders bekeken i.f.v. de leeftijd (Krause & Jay)
 gezondheidsproblemen vs. gezondheidsgedrag
ouderen hebben het eerder over problemen, jongeren over gezondheidsgedrag
 Het is belangrijk welk referentiekader je hebt (het hangt er vanaf met wie je je vergelijkt)
Health & Lifestyle (n = 9000, Blaxter)
 Niet ziek
 Bezit (uit een sterke gezonde familie komen)
 Gedrag (veel joggen)
 Lichamelijke fitheid en vitaliteit
Fit voor mannen, energie voor vrouwen
 psychosociaal welzijn
 functie (om te kunnen werken, instaat zijn om bepaalde dingen te doen)
subjectieve beoordeling van gezondheid, komt vaak tot stand via vergelijking met anderen (welke
referentiegroep?)
 leeftijd
 beroep
 betere/slechtere gezondheid
 ….
gezondheid is een relatieve staat van zijn
Definitie WHO
 toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en (…) niet alleen als de afwezigheid
van ziekte of invaliditeit (1947)
 en NIET: sociaaleconomische en culturele invloeden op gezondheid en ziekte en de beslissingen
over de gezondheid 1978 WHO algemene strategie voor gezondheid in 2000 → zorgt voor beleidsplannen
In deze beleidsplannen komt een duidelijke relatie tussen gedrag, levenswijze en de gezondheid naar
voren
in vele landen: beleidsdocumenten
beleidsplan Vlaanderen (2010)
# rokers, alcoholgebruik en # dodelijke ongelukken infectieziekten DAALT
# gezondheidsscreenings STIJGT (bv. Meedoen aan een darmkankeronderzoek) 1.3.2 CORSSCULTURELE PERSPECTIEVEN
‘normale gezondheid’ verschilt per cultuur en is afhankelijk van het economische, politieke en culturele
klimaat van het tijdperk Bv. Geneeskundestudenten die naar Myanmar gaan: verschillen met onze maatschappij
- andere gezondheidszorg, minder voorzieningen
- ander perspectief: iemand met hazenlip is bezeten door de duivel
- nonnen die eten kwamen halen: mensen met een wens, kwamen doneren voor het zielerheil (=gezondheid). Ze
veronderstellen dat als ze geven, dat ze zich ook beter zullen voelen.
- de mama zag er niet blij uit dat de operatie gelukt was, maar ze drukte haar emoties gewoon anders uit (door de
cultuur anders uitgedrukt) Bv. Birthday programma van lieve blanckaert: De verschillende situaties bij geboorte -> bv. Nu ander perspectief:
zo snel mogelijk terug naar huis
Bv. Roken: anders perspectief over: vroeger normaal, nu ongezond
Ziekteattributie (waar de oorzaak ligt) is ook helemaal anders per cultuur: bv. Handicap bij hindoe’s is straf voor
vroegere zonde van de familie 1.3.3. LEVENSDUUR, OUDER WORDEN EN AANNAMEN OVER GEZONDHEID (niet uit handboek kennen)
kijk op gezondheid ook bepaald door de leeftijd
ontwikkelingspsychologie
beschrijving van het ziekteconcept doorheen de diverse ontwikkelingsfasen

Gezond?
De Belgische gezondheidszorg staat in de top 5 van Europa!