Algemene Psychologie (specialisatie)

Samenvatting van boek, slides en notities in verwerkt. Algemene psychologie specialisatie.

Les S1 tot en met S6.

Preview document (6 of 34 pages)

Samenvatting Algemene Psychologie
Specialisatie
Hoofdstuk 1: geschiedenis van de psychologie
Filosofische wortels
Animisme
Gegroeid vanuit introspectie
= gedrag verklaren a.d.h.v. wil of bewustzijn; alles wat leeft/beweegt wordt aangetrokken door
dezelfde kracht (de ziel)
•
bv. Aristoteles: stenen vallen omdat ze verenigd willen worden met moeder Aarde
• MAAR: verschil met “Ik sta ‘s morgens op omdat ik dit wil”?
 Sterk aanwezig bij ontwikkeling kinderen bv: manneke maan, stoute wolk
 Dagelijkse leven aanwezig bv: dat touw wil niet lossen, de zon komt niet door
Animisme = filosofisch wereldbeeld dat stelt dat alles (mensen, dieren, objecten) een geest/ziel
heeft
 Uit het Latijn, animare: tot leven brengen, van een adem of geest voorzien

Wil/geest/ziel zijn niet objectief en niet direct observeerbaar
• gebruik van de wetenschappelijke methode
• gedrag is onderworpen aan dezelfde (fysische)wetten als andere natuurfenomenen

Dualisme
R. Descartes (1596-1650) vader van de moderne filosofie wiskundige
• Wereld = pure mechanische entiteit
dieren zijn mechanische apparaten; gedrag volledig ontwikkeld door prikkels uit de
omgeving
menselijk lichaam en sommige gedragingen; gedrag volledig ontwikkeld door prikkels uit
de omgeving
 reflexen
• Mensen hebben ook een geest: uniek menselijk attribuut
•
Cartiaans dualisme - interactionisme = interactie tussen lichaam en geest
• Methode: systematische twijfel  rationalisme

Empirisme
J. Locke
Rationalisme is geen goede methode
 Empirisme = ervaring is de bron van kennis (uit een aaneenschakeling uit eenvoudige
sensaties)
Mens wordt geboren met een volledig wit blad en doet kennis/vaardigheden op doorheen de tijd D. Hume
Positivisme = de sociale realiteit te bestuderen en verklaren door middel van de methodologie uit de
natuurwetenschap, namelijk met enkel waarneembare en objectieve fenomenen

Associatie = verschillende dingen met elkaar in verband gebracht
Bv: lichtknop drukken en licht gaat aan  associatie geleerd Idealisme
G. Berkeley
 contrast met empirisme
Idealisme = alleen wat in de geest is heeft werkelijkheidswaarde en de kennis van de wereld komt
niet uit directe ervaring
• esse est percipi (= zijn is waargenomen worden)

Materialisme
J. Mill
Materialisme = het enige dat bestaat is materie, geest is materie en mensen en dieren zijn
fundamenteel gelijk Moderne psychologie
Structuralisme
W. Wundt (1832 – 1920) professor filosofie; experimentele psychologie (uren praten zonder
didactische hulpmiddelen)
Begin van moderne psychologie: Wundt opent zijn laboratorium voor experimentele psychologie
 Wundt onderzocht experimentele psychologie
maar ook… aandacht, emotie, associaties, sociale en culturele psychologie • Op zoek naar bouwstenen van het denken  ontstaan van een model (bv: atoommodel chemie)
 structuralisme
• Via methode van de introspectie
= onderzoeker stelt bij zichzelf vast hoe zijn gedrag veranderd bij bepaalde stimuli
• Kritiek: subjectief, variabel tussen observatoren en vaak meer retrospectie
• Meer nadruk op gedrag i.p.v. geest

Geheugen
H. Ebbinghaus (1850-1909) pure empirist
•
Geen theorieën, enkel systematische observatie
•
Eigen proefpersoon
•
Experimentele methode ‘juz’, ‘bul’, ‘gof’
• Minimaliseerde meetfouten door herhaalde metingen
 Vergeetcurve

Functionalisme
W. James & J. Angels
• Meer geïnteresseerd in de functies & processen van het bewustzijn ( structuralisme)
• Geïnspireerd door evolutietheorie
• Basis voor behaviorisme
Evolutie en erfelijkheid
C. Darwin
Gedrag heeft geschiedenis, aanpassing van een organisme om te overleven F. Galton (polymath)
Invloed genetica op gedrag, individuele verschillen Psychodynamische theorie
S. Freud (1856-1939)
• Anna O.
• Ontwikkeling van een psychodynamische theorie van persoonlijkheid
• Gebaseerd op observatie van patiënten
• Nadruk op structuur van de persoonlijkheid  grotendeels onbewust
• Structuralisme + functionalisme: de mentale structuur dient om biologische driften en
instincten te sturen

Behaviorism
School in de psychologie: alleen uiterlijk waarneembaar gedrag kan bestudeerd worden
 functionalisme
Stimilus  respons

E. Thorndike (1874-1949)
Wet van het effect  functionalisme + natuurlijke selectie
Toch nog gebruik van mentalistische termen (cfr. satisfaction)

I. Pavlov (1849-1936)
• Fysioloog die de spijsvertering bestudeerde
• ‘per toeval’ de klassieke conditionering ontdekt
• Externe stimuli wordt gegeven en enkel de reactie van de hond wordt genoteerd

J. B. Watson (1878-1958)
• Formele start van behaviorisme met boek “Psychology from the standpoint of a behaviorist”
(1919)
• Maakt geen onderscheid tussen mens en dier bij de bestudering van gedrag
• Menselijk gedrag wordt volledig gestuurd door
externe stimuli
• Omstreden uitspraken en experimenten

Radical (neo) behaviorism
Gebruik van dieren en leerexperimenten C. L. Hull (1884-1952)
Gedrag is gevolg van interactie tussen omgeving &
organisme  tussenliggende variabele: drive E. Tolman (1886-1959)
Tussenliggende variabelen: S-O-R ® mental maps B. F. Skinner (1904-1990)
• Operante conditionering: proeven met duiven en ratten
• Vele nieuwe begrippen en technieken: Skinner-box,
reinforcement, schedules, shaping, …

Gestaltpsychologie
Gestalt = totaalbeeld M. Wertheimer (1880-1943)
• Bestudeerde schijnbare beweging
• Geheel is meer dan de som der delen; de interactie tussen de onderdelen
is belangrijk
• Gestalt-wetten van perceptuele groepering = de neiging om een structuur
te zoeken in een waarneming

Genetische epistemologie
J. Piaget (1896-1980)
• Bestudeerde de ontwikkeling van kennis in kinderen
• Fasen in de ontwikkeling

Humanistische psychologie
A. Maslow (1908-1970)
• Menselijke natuur overstijgt de omgeving; cfr. behoeften piramide van Maslow
• Bewuste processen (en niet onbewuste) vormen het studieobject van de psychologie
• Begrip van menselijk gedrag is niet mogelijk door wetenschap
• Als reactie op behaviorisme & psychoanalyse  positieve psychologie

Psychologie vandaag
Cognitieve revolutie
• Informatieverwerkingsbenadering – analogie met computer (input-proces-output).
momenteel neuronale netwerken (internet)
• Terug naar dualisme > hardware – software?
• Weer aandacht voor wat er tussen input en output gebeurt (genegeerd door behavioristen)
kan experimenteel bestudeerd worden (i.p.v. via introspectie)
bv. bestuderen van verbeelding; Kosslyn (imagery)

Biologische revolutie
J. Müller (1801-1858):
“doctrine van de specifieke kwaliteiten”
• Alle signalen in het lichaam berusten op elektrische impulsen (cfr. L. Galvani –
kikvorsproeven)
• Hoe kan het brein dan onderscheid maken tussen bv. een visuele en auditieve prikkel?
• Verschillende signalen doordat verschillende kanalen/zenuwbanen gebruikt worden
>> ook verschillende regio’s in de hersenen
• Experimentele ablatie: verwijderen van hersenweefsel
 nakijken van effect op gedrag (cfr. Pierre Flourens 1774-1867)
P. Broca (1824 - 1880)
Ontdekking van het spraakgedeelte in de hersenen C. Wernicke (1848 – 1905)
• Ontdekking van spraakcentrum
• Post mortem onderzoek van menselijke hersenen
 staaf door de hersenen gestoken, zo kreeg gedrag een plaats in de hersenen

G. Fritsch & E. Hitzig
Elektrische stimulatie om de functie van het brein te lokaliseren

H. von Helmholtz & E. Weber
Alle gedragingen kunnen objectief worden vastgesteld (in de fysiologie)
• Snelheid van prikkelgeleiding/zenuwimpuls (27 m/s)
• Wet van Weber
• Psychofysica: studie van de relatie tussen de fysische en psychische eigenschappen van een
prikkel

Hoofdstuk 2: pseudopsychologie (p. 7 – 11)
Pseudowetenschap
Pseudowetenschap = claims die niet wetenschappelijk zijn, maar wel wetenschappelijk lijken.

Bv: afslankteenringen
 Werkt niet en kan wel kwaad Luis Alvarez (Nobelprijs winnaar fysica) las ooit iets in een krant wat hem aan
een oud klasgenoot deed denken waar hij al decennia lang niets meer van
gehoord had. Enkele pagina’s verder komt hij het overlijdensbericht van die
klasgenoot tegen. Is dit toeval? Na enkele berekeningen bleek het puur toeval. 95% van de zelfhulpboeken werden niet wetenschappelijk onderzocht  erge cijfers
 Lijst met wetenschappelijke referenties nodig in het boek
+50% van de therapieën werd niet wetenschappelijk onderzocht  er zijn er +/- 500 en slechts
enkele zijn beter dan placebo Astrologie & horoscopen
Astrologie = verzamelnaam voor ideeën over het verband tussen het lot van mensen en
gebeurtenissen op aarde en de stand van de hemellichamen.
 Conformatie bias: je gebruikt enkel de info die bevestigd wordt en de info die tegenspreken
laat je links liggen.

Waarzeggerij
Waarzeggerij = de poging om inzicht te krijgen in een vraag of een situatie door middel van een
gestandaardiseerd proces of ritueel. Terwijl deze rituelen in sommige maatschappijen een
religieuze en regulerende functie hebben kan waarzeggen in alle culturen ook als machtsmiddel of
voor puur winstbejag aangewend worden.

Grafologie
Grafologie of schriftkunde = de studie en analyse van handschriften en schriftbeelden in relatie tot
de menselijke psychologie. De grafologie is langdurig gebruikt voor personeelsselectie.
 Lichte pseudowetenschap, er zijn kleine verbanden/effecten

Homeopathie
Homeopathie = een van de meest onderzochte alternatieve geneeswijzen, waarvan de
toegeschreven klinische werkzaamheid niet ondersteund wordt door wetenschappelijk bewijs. De
werking van homeopathie is niet groter dan die van placebo's.
 Middeltjes die verdund zijn waarbij amper werkzame stoffen inzitten waarbij mensen
worden genezen op natuurlijke wijze
 Niet werkzaam, wel terugbetaald en kan kwaad

Exorcisme of duiveluitbanning
Exorcisme of duiveluitbanning = een bezwering gericht tegen slechte geesten, met de bedoeling
deze uit een voorwerp, een lichaam of een plaats te verdrijven. Uitdrijvingen komen voor in religies
van allerlei samenlevingen. Bij de Aboriginals bijvoorbeeld laten geesten van dieren of andere
schadelijke wezens ‘voorwerpen’ achter in de bezetene, die medicijnman er kan uitzuigen. Ook
joodse, christelijke en islamitische tradities kennen het ritueel ('ceremonie') van het exorcisme
waarbij demonen die bezit hebben genomen van personen uitgedreven worden. Waar eindigt de op feiten gebaseerde werkelijkheid en begint de fantasie?
Er is geen wetenschappelijke evidentie die bewijst dat je via deze methode mensen die psychisch
lijden kan genezen of helpen. Duidelijk?
De grens tussen wetenschap en pseudo-wetenschap blijkt
vaag en in plaats van over twee soorten wetenschap te spreken
is het waarschijnlijker beide begrippen op de polen van een
continuüm te plaatsen (Lilienfeld, 1998).
De mindfulness business
Mindfulness = met een open milde aandacht kijken naar het hier en nu, zonder weg te lopen.
Kan helpen bij depressie, stress… want het heeft na wetenschappelijk onderzoek positieve effecten
gegeven. Wild groei business  kan schadelijk zijn bij bijvoorbeeld acuut depressieve mensen (bv: als het niet
zou helpen terwijl de therapeut zei dat het wel zou helpen, voelt deze persoon zich de schuldige). Er
zijn dus grenzen. Waarom is pseudowetenschap zo populair?
• Soms leuk om eens te doen bv: vrijgezellenfeest
• Mensen hebben de neiging om orde te willen creëren uit chaos.
bv. The hot hand; basketbalspeler die scoort en blijft scoren  die persoon moet de bal blijven krijgen want die
scoort altijd of bijvoorbeeld
 Bestaat niet, toeval is beter dan erop rekenen dat the hot hand er is